Wat is Legionella?

Legionella is een bacterie uit de familie Legionellaceae, die overal in vochtige milieus voor kan komen en Legionellose kan veroorzaken.
De legionellabacterie is een ééncellig organisme dat niet met het blote oog te zien is. De afmetingen zijn ongeveer een lengte tussen de 2 en 20 micrometer en een diameter van 0,3 tot 0,9 micrometer.
De belangrijkste soorten legionellabacteriën zijn de Legionella pneumophila serotype 1, Legionella pneumophila serotype 2-14 en de Legionella non-pneumophila.

Wat is Legionellose?

Legionellose is een acute infectie van de luchtwegen, veroorzaakt door inademing van met legionellabacteriën besmette waternevel.
Je wordt niet ziek door het drinken van met legionellabacteriën besmet water en het komt ook vrijwel nooit voor dat een patiënt met legionellose iemand anders besmet.
Er bestaat geen inenting tegen Legionellose.

Ziekteverschijnselen

Iedereen kan Legionellose krijgen, maar het komt zelden voor dat mensen onder de 40 jaar ook echt ziek worden na besmetting.
De kans om ziek te worden door legionellose stijgt met de leeftijd. Daarnaast zijn er ook andere factoren waardoor er een hogere kans is om ziek te worden, zoals roken, een verzwakt afweersysteem of geneesmiddelen die de afweer verstoren.
Na het inademen van de legionellabacteriën, kan het 2 tot 19 dagen duren voordat er symptomen zichtbaar en/of voelbaar zijn.

Legionellose heeft twee bekende ziektebeelden: Veteranenziekte en Pontiac fever.

Veteranenziekte

Veteranenziekte of Legionella Pneumonie is de ernstigste vorm van legionellose, die in Nederland jaarlijks tussen de 300 en 400 keer voor komt.
Legionella Pneumonie wordt ook wel Veteranenziekte genoemd, omdat de eerste vastgestelde uitbraak van de ziekte plaatsvond tijdens een bijeenkomst van Amerikaanse legerveteranen. (Lees meer)
De ziekte begint vaak met gewone griepverschijnselen zoals matige koorts, hoesten, spierpijn en hoofdpijn, gevolgd door een longontsteking met koorts boven de 39°C.
Ook komen kortademigheid, braken en diarree vaak voor.
Deze vorm van Legionellose kan een dodelijke afloop hebben, maar is bij directe toediening van de juiste antibiotica wel goed te behandelen.
Desondanks kan herstel van Legionella Pneumonie maanden tot jaren duren en kunnen legionellosepatiënten nog lang last houden van klachten zoals geheugenproblemen, vermoeidheid, spierpijn, concentratieproblemen en darmklachten. Het is daarom vaak niet mogelijk om het leven te hervatten zoals voor de besmetting.

In Nederland overlijdt circa 2-10% van de patiënten met veteranenziekte.

Pontiac fever

Als bij een legionellabesmetting alleen de griepachtige verschijnselen voorkomen maar geen longontsteking, dan word het Pontiac Fever of legionellagriep genoemd.
Pontiac Fever begint vaak al na 36 tot 48 uur waarna na 2 tot 7 dagen spontaan herstel optreed.
Pontiac Fever en Veteranenziekte komen zelden tegelijk in één epidemie voor. Pontiac fever is niet dodelijk, legionellose kan wel dodelijk zijn als de patiënt niet tijdig met antibiotica wordt behandeld.

Hoe raak je geïnfecteerd met legionellabactiën?

In alle oppervlaktewater, grondwater en drinkwater, maar ook in de grond, kan de legionellabacterie van nature in kleine hoeveelheden voorkomen.
Je kunt geïnfecteerd raken met legionellabacteriën door inademing van met legionellabacteriën besmette waternevel (aerosolen).

Besmettingsbronnen

De in drinkwater aanwezige hoeveelheid legionellabacteriën is meestal erg klein, echter onder sommige omstandigheden kunnen deze erg snel groeien. Dit is met name bij stilstaand water, bij watertemperaturen tussen 25ºC en 45ºC en wanneer er biofilm of sedimenten in de waterinstallatie aanwezig zijn.
Biofilm is een slijmlaagje met een verzameling flora en fauna in microformaat die aan de binnenkant van een waterleiding kan groeien. Met sediment wordt het bezinksel van zwevende deeltjes in het water bedoeld. In de biofilm en/of sedimenten bevinden zich vaak veel voedingsstoffen waardoor de legionellabacterie zich snel kan vermenigvuldigen.

Alleen als het water vervolgens verneveld wordt is er een risico op besmetting.
Douches, whirlpools, koeltorens voor airco-installaties en zwembadattracties vormen daarom de grootste groep met risicopunten in gebouwen.
Ook tuinslangen, hogedruk spuiten of een plantenspuit kunnen besmet water bevatten en het water vernevelen en kunnen dus een risico vormen.
Wastafelkranen, keukenkranen, wasmachinekranen en toiletten zorgen vrijwel niet voor verneveling en vormen dus ook geen risico op besmetting.

Mogelijk kun je ook besmet raken door inademing van kleine deeltjes potgrond. Er is echter nog onvoldoende onderzoek gedaan naar hoe vaak mensen op deze manier besmet raken.

Legionella preventie

In het Drinkwaterbesluit is aangegeven wanneer een gebouweigenaar maatregelen moet uitvoeren om de groei van legionellabacteriën in het drinkwater te voorkomen. Onder meer ziekenhuizen, verpleeghuizen, hotels, sauna's, zwembaden en gebouwen met een koeltoren zijn wettelijk verplicht door een BRL6010 gecertificeerd bedrijf een legionella beheersplan op te laten stellen en uit te voeren.

Preventie in huis

In uw eigen huis hoeft u geen legionella-beheersplan uit te voeren, toch zijn er zaken die u zelf kunt doen om legionella-groei te beperken:

Stel de boiler of combiketel goed af (tenminste 60 graden).
Spoel na terugkeer van vakantie het warm- en koudwater van alle kranen en douche door om het water te verversen.
Laat geen water in apparaten staan die water vernevelen, zoals een tuinslang of een plantenspuit.
Bubbelbad, spa, whirlpool, jacuzzi, hot tub, etc. regelmatig reinigen en ontsmetten.
Vul waterreservoirs van een apneu apparaat (CPAP) of luchtbevochtiger alleen met afgekoeld gekookt water en ververs dit dagelijks.
Ontkalk apparatuur en (douche)kranen regelmatig.

U kunt geen Legionellose krijgen van apparaten waar de temperatuur regelmatig boven de 60°C komt of waarvan het water niet wordt verneveld, zoals een koffiezetapparaat, waterkoker of waterbakjes op de verwarming.